برنامه غربالگری تنبلی چشم کودکان ۴-۶ سال(بینایی سنجی)
تنبلی چشم یا آمبلیوپی اختلالی در بینایی فرد است که باعث می شود دید یک چشم و گاهی دو چشم کاهش پیدا کند به طوری که حتی با اصلاح عیب انکساری (با استفاده از عینک، لنز و ....) و رفع مشکلات ساختمانی چشم نیز برطرف نشده و ادامه می یابد.
این اختلال هرچه دیرتر تشخیص داده شود درمان دشوارتر می شود و میزان بهبودی کمتر خواهد بود به طوری که اگر درمان در سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی آغاز شود ، دید کامل نخواهد شد و پس از ۱۲ سالگی نیز اثری در بهبود دید چشم ندارد . بر اساس آمارهای جهانی ۲۸۵ میلیون نفر در دنیا دچار اختلالات بینایی هستند و ۳۹ میلیون نفر ایشان نابینا هستند. در منطقه خاور میانه ۲۳.۵ میلیون نفر اختلالات بینایی دارند و ۵ میلیون نفر نابینا هستند. در کشور ما ایران ۴ میلیون نفر اختلال بینایی دارند و حدود ۶۰۰ هزار نفر نابینا هستند. این در حالی ست که ۸۰% از نابینایی ها در حال توسعه قابل اجتناب هستند و ۹۰% از این موارد قابل اجتناب به کشورهای در حال توسعه اختصاص دارند.
نکته قابل توجه اینکه در بیشتر موارد ظاهر چشم تنبل کاملا طبیعی است و هیچ نشانه ای از بیماری در آن دیده نمی شود به همین دلیل پدر و مادر و اطرافیان متوجه خطر مهمی که بینایی کودک را تهدید می کند نیستند. لذا تنها راه پیشگیری از " تنبلی چشم " تشخیص به موقع عوامل ایجاد کننده آن است و از آنجا که بسیاری از این عوامل برای خانواده ها ناشناخته است چشم همه کودکان می بایست حداقل 3 بار هر سال ( در سنین 4-6 ) قبل از دبستان غربال شود .
تنبلی چشم یکی از شایع ترین علل کاهش دید قابل پیشگیری در دهه اول زندگی است. میزان شیوع آن از ۲ تا ۵ درصد در ایران و کشورهای مختلف گزارش شده است. متاسفانه در صورت عدم درمان اثرات کمی دید آن تا آخر عمر برای بیمار باقی خواهد ماند. علت های عمده و اصلی ذکرشده برای آمبلیوپی عیوب انکساری تصحیح نشده، انحرافات چشمی و محرومیت از دید می باشند. درمان معمول آن بستن چشم بهتر یا تار کردن تصویر آن با آتروپین است. امروزه با وجود پیشرفت های زیادی که در درمان بیماری های چشمی حاصل شده است هنوز سوالات زیادی در مورد نامگذاری، علت، روش و سن غربالگری، روش و نوع درمان، زمان خاتمه و اثرات و عوارض آن، علت و میزان عود آمبلیوپی مطرح است.
علائم آمبلیوپی
(strabismos and amblyopia انحراف و تنبلی چشم) کودکی که چشم او در حال تنبل شدن است، ممکن است شکایتی نداشته باشد و والدین او نیز از این قضیه خبر نداشته باشند، و وقتی متوجه مسئله می شوند که دیر شده باشد. پس به یاد داشته باشیم چشم در حال تنبل شدن معمولا ظاهری طبیعی دارد، لذا معاینه چشم همه بچه ها ضروری است تا افراد در معرض تنبلی چشم را پیدا کنیم و پیشگیری لازم را انجام دهیم. ممکن است کودک از ضعف بینایی، خستگی چشم و یا سردرد شکایت داشته باشد و یا اینکه علایم بیماری های مسبب تنبلی چشم نظیر انحراف چشم و کدورت های مسیر بینایی مثل آب مروارید و کدورت قرنیه منجر به تشخیص شوند.
درمان آمبلیوپی
راه های بینایی در مغز، در سال اول زندگی تکامل زیادی می یابند و تا سن ۹ تا ۱۰ سالگی تکامل و رشد این راه های عصبی پایان می پذیرد. چنانچه تنبلی چشم تا این سن پیشگیری نشود، به کم بینایی دائمی و غیر قابل علاج منجر خواهد شد.
تصحیح عیوب انکساری: در اغلب موارد تصحیح عیب انکساری شاید تنها اقدام لازم باشد وکودک پس از استفاده از عینک، بینایی کامل پیدا کند.
بستن چشم خوب: بستن تمام وقت چشم خوب به مدت یک هفته به ازای هر سال سن کودک می باشد و اگر سه دوره این درمان را تکرار کردیم و موثر نبود بدین معنی است که آمبلیوپی به درمان مقاوم بوده و باید یک بررسی مجدد جدی از نظر بیماریهای عضوی و بررسی دید رنگ انجام شود. در طول درمان با این روش مثل افراد یک چشم توصیه می شود حتما از عینک محافظ استفاده گردد. با توجه به این مسئله که بستن تمام وقت ممکن است باعث از بین رفتن دید دو چشمی و فیوژن شود و شانس آمبلیوپی در چشم مقابل وجود دارد.
هدف کلی:
- هماهنگی و تقسیم نقش در برنامه غربالگری تنبلی چشم در گروه سنی 4 تا 6 سال خردسالان ایرانی
اهداف اختصاصی :
- همکاری در غربالگری تنبلی چشم در گروه سنی 4 تا 6 سال در سطح جامعه به صورت فصلی در سه ماه آبان ، آذر و دی هر سال
- همکاری در پیگیری کودکان نیازمند ارجاع
- همکاری در پایش برنامه غربالگری تنبلی چشم ( با تأمین اعتبار از سازمان بهزیستی و معاونت بهداشت )
قوانین، مقررات و دستورالعمل های برنامه غربالگری تنبلی چشم کودکان ۴-۶ سال(بینایی سنجی) :
| ردیف | عنوان | دانلود/لینک |
| 1 | آئین نامه ها و دستورالعمل ها |  |
درباره ی برنامه غربالگری تنبلی چشم کودکان ۴-۶ سال(بینایی سنجی) بیش تر بدانیم:
| ردیف | عنوان | دانلود/لینک |
| ۱ | رسانه های آموزشی برنامه غربالگری تنبلی چشم کودکان ۴-۶ سال(بینایی سنجی) | |
| ۲ | لیست مراکز ارائه خدمت غربالگری تنبلی چشم کودکان | |
| 3 | تفاهم نامه شنوایی سنجی با سازمان بهزیستی | |