برنامه غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج
مدیریت بیماری‌های ژنتیک بسیار سخت است. به همین دلیل برای دست‌یابی به شاخص‌های مقرون به صرفه گی در برنامه پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها، باید از استراتژی‌ها و کریدورهای مشترک مدیریتی بهره برد.در عین حال استراتژی‌های کنترل این بیماری‌ها باید با پیروی از الگوی طبیعی رفتار بیماری‌های ارثی ژنتیکی در جمعیت در قالب یک برنامه مبتنی بر جامعه برنامه‌ریزی شوند.
در گذشته عدم دسترسی به سطح ژنتیکی حیات و ناشناخته بودن تاثیر ژنها بر عوامل محیطی با سلامت انسان، این علم را عمدتاً به مجموعه ای از سندرم ها و محاسبات احتمال آماری غیر تاثیرگذار از میزان خطر تبدیل کرده بود. با آگاهی روز افزون از تاثیر اطلاعات ژنتیکی،دانش ژنتیک به عنوان یکی از علوم زیربنایی پزشکی که به تشخیص، پیشگیری و درمان هدفمند بیماری ها به نحو موثر و تعیین کننده کمک میکند، جایگاه مشخصی در بین مولفه های اصلی سلامت و بیماری یافته است. اینک مدیریت بیماری ها بویژه بیماری های غیرواگیر بدون بکارگیری دانش ژنتیک، نمیتواند موفقیت به هنگام و کامل داشته باشد.
برای موثر واقع شدن برنامه های ژنتیک باید ازدانش ژنتیک اجتماعی، هوشمندانه بهره گرفت تا بتوان خدمات ژنتیک را از محدوده تاثیرخصوصی و به اصطلاح محدود به چند کلینیک، به سطح اجتماع با استفاده از برنامه‌ریزی خدمات مبتنی بر جامعه توسعه داد و آن را عادلانه توزیع کرد.
ژنتیک اجتماعی چیست؟
کاربرد مسوولانه و واقع بینانه علم ژنتیک و تکنولوژی های مرتبط در سطح جمعیت (population) برای بهبود سطح سلامت افراد در واقع زنتیک اجتماعی کاربرد ژنتیک در بهداشت عمومی (public health) است.
از جمله برنامه هایی که در راستای کاهش بروز و معلولیت در نظام سلامت کشور ادغام شده است؛ خدمات ژنتیک ادغام یافته هنگام ازدواج است. این خدمات تا سال ۱۳۷۶ با برنامه غربالگری تالاسمی هنگام ازدواج شروع شد و از سال ۱۳۹۷ براساس ماده ی ۷۵ قانون برنامه ششم توسعه در قالب برنامهی غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج در مراکز صدور گواهی سلامت ازدواج وزارت بهداشت، گسترش یافته است.
در این استراتژی؛ زوجینی که در بستر برنامه غربالگری تالاسمی به مرکز بهداشتی درمانی ویژه مشاوره ژنتیک مراجعه می نمایند، در کلاس های آموزشی زوجین پیش از ازدواج، درخصوص ضرورت های مشاوره ژنتیک آموزش می بینند و برای انجام غربالگری ژنتیک راهنمایی می شوند. سپس زوجین، توسط مراقب سلامت آموزش دیده، غربالگری ژنتیک می شوند. پس از تایید پزشک، زوجین در معرض خطر تشخیص داده شده از پرسشنامه غربالگری حین ازدواج، جهت بررسی های بیشتر و مشاوره ژنتیک راهنمایی می شوند.
دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز همانند سایر دانشگاه های کشور اجرای استراتژی غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج را از اسفند سال ۱۳۹۶ در مرکز خدمات هنگام ازدواج گلستان شهرستان بهارستان و مرکز خدمات هنگام ازدواج شهید هاشمی نژاد تهران آغاز نمود. از مهرماه ۱۳۹۷ خدمات غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج به تمام زوجین مراجعه کننده به مراکز خدمات هنگام ازدواج تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران (9مرکز) ارائه می شود. همچنین، خدمات مشاوره ژنتیک توسط پزشکان دوره دیده و دارای گواهی مشاوره از وزارت بهداشت به زوجین پرخطر که تمایل دارند ارائه می شود و این زوجین تحت خدمات مراقبت ژنتیک قرار می گیرند.
اهداف برنامه غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج:
هدف اصلی:
- بهبود شاخص های مهم سلامت متاثر از بیماری های ژنتیک
اهداف اختصاصی:
- کاهش بروز بیماری های ژنتیک قابل پیشگیری
- کاهش معلولیت بیماری های ژنتیک
قوانین، مقررات و دستورالعمل های برنامه غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج :
| ردیف | عنوان | دانلود/لینک |
| ۱ | قوانین و اسناد بالادستی |  |
| ۲ | آئین نامه ها و دستورالعمل ها |  |
| 3 | الگوریتم ها و فرآیندها | |
درباره ی برنامه غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج بیش تر بدانیم:
| ردیف | عنوان | دانلود/لینک |
| ۱ | رسانه های آموزشی برنامه غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج | |
| ۲ | لیست مراکز ارائه خدمت برنامه غربالگری ژنتیک هنگام ازدواج | |