از سال 2007 میلادی روز 28 سپتامبر سالروز درگذشت لویی پاستور، کاشف واکسن هاری به روز جهانی هاری نام گذاری شده است. هدف از نام گذاری روز هاری، ایجاد فرصتی برای آموزش و افزایش اگاهی کلیه افراد جامعه در خصوص بیماری هاری و جلب حمایت و مشارکت کلیه اقشار جامعه و همچنین ایجاد تعهد و هماهنگی در سازمان ها و نهادهای دولتی و غیردولتی برای پیشگیری از حیوان گزیدگی و کنترل و حذف بیماری هاری در جوامع بشری است. 28 سپتامبر 2024 (شنبه 7 مهرماه 1403) مصادف با هجدهمین سالروز جهانی هاری است. هر ساله به منظور ارتقا هماهنگی و هدفمند نمودن فعالیت های مقابله با بیماری هاری و افزایش آگاهی عمومی، شعاری برای روز جهانی هاری در نظر گرفته می شود.

شعار امسال روز جهانی هاری در سال 2024 (طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت):

  Breaking Rabies Boundariesمرزهای کنترل هاری را بشکنیم، است. 

درکشور ما نیز نهادهایی در رابطه با بیماری هاری مسئولیت دارند. از جمله: استانداری، اداره کل دامپزشکی ، مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری ها و دهیاری ها که همواره در راستای مهار این بیماری در تلاش هستند.

هاری یک بیماری ویروسی سیستم اعصاب مرکزی است. این بیماری کشنده بین حیوانات (پستانداران خونگرم) و انسان مشترک بوده و اغلب بوسیله گزش حیوان آلوده مانند سگ، گربه، خفاش، موش، خفاش، راسو، گاو و... به انسان منتقل می شود. طبق آمار سالانه 56000 نفر در دنیا در اثر هاری می میرند. در صورت بروز علائم هاری این بیماری درمان ناپذیر بوده و سرانجام به مرگ منجر می شود، البته افرادی که توسط حیوانات اهلی و وحشی گاز گرفته می شوند اگر در اسرع وقت به مراکز پیشگیری هاری مراجعه نمایند به این بیماری مبتلا  نخواهند شد.

این بیماری به دلایل ذیل دارای اهمیت می باشد:

۱ ـ میزان کشندگی بـــــــالا ( صددرصد) به طوری که پس از ظهور علایم بیماری چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ می باشد.

۲ ـ افزایش روند موارد حیوان گزیدگی انسانی که به ناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واکسن ضد هاری جهت درمان و پیشگیری می گردد.

۳ ـ تلفات و خسارات اقتصادی زیاد

۴ ـ و …

راه های سرایت بیماری هاری به حیوان و انسان:

گاز گرفتن : اصلی ترین راه سرایت بیماری، گازگرفتن به وسیله حیوان هار است.

پنجه کشیدن : پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس به ویژه در گربه و گربه سانان که عادت به لیس زدن پنجه های خود دارند نیز ایجاد بیماری می کند.

پوست : از طریق پوست سالم ، سرایت پذیر نیست؛ ولی از راه کوچکترین خراش یا زخم در پوست ، این بیماری منتقل می شود.

نسوج مخاطی: انسان و حیوان های به ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی بیماری هستند و هنوز علائم بالینی هاری در آن ها ظاهر نشده است، از طریق لیسیدن لب، چشم و بینی افراد و کودکانی که با آن ها بازی می کنند بیماری هاری را انتقال می دهند .

دستگاه گوارش: انتقال از این راه بعید است ؛ به هر حال باید از خوردن گوشت و فرآورده های دام های مبتلا به هاری خودداری کرد.

ویروس هاری حتی از زخم های بسیار کوچک و در حد خراش هم می تواند باعث ابتلای فرد گردد ؛ پس زخم هر چند کوچک (حتی خراش پوستی ) بایستی فوری تحت درمان پیشگیری از هاری (شستشوی زخم و واکسیناسیون) قرار گیرد.

باتوجه به روند روبه افزایش سالیانه تعداد موارد حیوان گزیدگی و مرگ ناشی از هاری و ثبت بیش از 386521 هزار مورد حیوان گزیدگی و 18 مورد مرگ ناشی از ابتلا به هاری در سال 1402 و 12 مورد مرگ از ابتدای سال جاری تاکنون در کشور (تعداد 11727 مورد حیوان گزیده و بدون مرگ هاری در مناطق تحت پوشش معاونت بهداشت دانشگاه ایران در 5 ماهه ابتدایی سال 1403) و همچنین تعداد قابل توجه ابتلا حیوانات عامل گزش به ویروس هاری، ارتقا اقدامات و فعالیت های دستگاه متولی در پیشگیری از حیوان گزیدگی در کشور امری ضروری است تا موارد هاری انسانی ناشی از سگ گزیدگی به صفر برسد.

استراتژی های اصلی برنامه کنترل هاری به شرح ذیل است:

1. آموزش و اطلاع رسانی جامعه در خصوص پیشگیری از حیوان گزیدگی و هاری.

2. بهبود و ارتقا نظام مراقبت حیوان گزیدگی و بیماری هاری.

3. دسترسی خدمات پیشگیری پس از تماس (PEP) برای همه.

4. کنترل جمعیت سگ های بلاصاحب و واکسیناسیون دسته جمعی (حداقل 75 درصد) جمعیت سگ ها.

اقدامات لازم جهت فرد حیوان گزیده:

 ۱ ـ خارج ساختن و تمیز نمودن ویروس هاری از محل زخم1

 تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت 15 الی20دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقاً مورد شستشو قرار داد. این عمل مهمترین قسمت پیشگیــــــری از هاری به حساب می آید و می توان ادعا کرد که بیش از ۵۰ درصد پیشگیری از بیماری مربوط به رعایت این مسأله است

۲ ـ خارج کردن صابون از لابلای زخم‌:

با استفاده از شیلنگ و فشار آب باید کف صابونهای باقیمانده را از لابلای زخم خارج نمود، زیرا باقیمانده صابون می تواند مواد ضدعفونی کننده را بی اثر نماید.

۳ ـ ضد عفونی نمودن زخم:

زخم را بعد از شستشو باید با الکل ۶۰ تا ۷۰ درجه یا محلول بتادین یک درصد و یا سایر مواد ضدعفونی نمود (زخم را هیچ وقت نباید پانسمان و بخیه نمود زیرا میکروب هاری بی هوازی است و بر اثر پانسمان و بخیه زدن رشد آن سریع خواهد شد).

۴ ـ ارجاع فرد به واحدهای مراقبت و پیشگیری از حیوان گزیدگی و هاری جهت تلقیح واکسن و سرم ، آموزش به فرد حیوان گزیده و پیگیری جهت تکمیل نوبت های واکسن

بین گاز گرفتگی از روی لباس یا بدون لباس تفاوتی وجود ندارد و بایستی فرد حیوان گزیده تحت درمان پیشگیری قرار گیرد.

پیام های بهداشتی جهت پیشگیری از حیوان گزیدگی و عدم ابتلا به بیماری هاری

1. به حیوانات وحشی نزدیک نشوید حتی اگر رام به نظر برسند.

2. از سگ ها و گربه های ولگرد فاصله بگیرید و از آزار و اذیت آن ها پرهیزکنید. زیرا درصورت گزش احتمال ابتلا به هاری وجود دارد.

3. حیوانات اهلی خود را واکسینه کنید از ریختن زباله ها در معابرواطراف منزل خود خودداری کنید و جهت جلوگیری ازتجمع حیوانات ولگرد زباله ها را در سطل های درب دار بریزید.

4. بیشترین موارد گزش درمناطق روستایی اتفاق می افتد لذا با قلاده گذاری و مهار سگ ها می توان از صدمه به مردم پیشگیری کرد.

5. اگر توسط حیوانات زخمی یاگزیده شدید به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه نمایید.

6. درصورتی که درحیوان شما علائم هاری بروز کرد سریعا به دامپزشکی و مرکز بهداشتی یاخانه بهداشت محل سکونت خود اطلاع دهید.

7. اگر حیوان خانگی شما توسط حیوان دیگر گزیده شد به دامپزشکی مراجعه نمایید.

8. در صورت گزش توسط هر حیوانی احتمال خطر ابتلاء به بیماری هاری را فراموش نکنید وآن را جدی بگیرید.

9. شستشوی محل حیوان گزیدگی اولین قدم جهت پیشگیری از ابتلاءبه بیماری هاری است.

در ایران هر نوع حیوان گزیدگی باید مشکوک به هاری تلقی گردد و بایستی فورا به واحدهای مراقبت وپیشگیری از حیوان گزیدگی و هاری مراجعه نمود.

جهت دسترسی به آخرین فایل به روز رسانی شده واحدهای مراقبت و پیشگیری از حیوان گزیدگی و هاری در سطح مناطق تحت پوشش دانشگاه ایران و استان تهران اینجا کلیک نمایید.